SAMSUN (İHA) – Ziraat yüksek mühendisi Gökhan Ayar, taban sürgünü paklığı, uç budaması ve seyreltme uygulamaları sayesinde fındık bahçelerinde ünite alandan alınan randımanın, hakikat budama yapılmamış bahçelere nazaran çok daha yüksek olduğunu söyledi.
Bu sene fındık rekoltesinde Türkiye’de birinci sırada yer alan Samsun’da Tarım ve Orman Müdürlüğü tarafından üreticilere çeşitli eğitimler veriliyor. Bu eğitimlerinden biri de fındık bahçelerinin olmazsa olmazı ortasında yer alan fakat üreticiler tarafından şuurlu yapılmayan budama olarak dikkat çekiyor. Halk Eğitim Müdürlüğü kursları ile üreticilere budama teknikleri öğretilirken, hakikat budama yapılan fındık bahçelerinde kol sayısı azalsa da elde edilen meyvenin arttığı üreticilere vurgulanıyor. Terme İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü’nde vazifeli Ziraat Yüksek Mühendisi Gökhan Ayar, ilçedeki en çok rekolteli fındık veren bahçede çiftçilere budamanın nasıl yapılacağı konusunu uygulamalı olarak gösterdi.
"Güneş görmeyen kollar fındık vermez, gölgedeki kısmın fındığı olmaz"
Fındık ocaklarında her kısımdan meyve almak için tüm kolların güneş aldığından emin olunması gerektiğini söz eden Gökhan Ayar, "Fındık meyvesi, ağaçlardaki tomurcukların karanfile dönüşmesinden oluşuyor. Bu dişi çiçekler fındıkta aralık ve şubat ayları ortasında oluşur. Bu tomurcukların karanfile dönüşmesi için fosfor ve güneş çok değerli. Güneşi görmeyen tomurcuklardan karanfil elde edemezsiniz. Bu sebeple karanfillerin güneş görmesi gerekiyor. Fındıkta budamanın asıl gayesi da karanfilleri arttırmak için güneşlenmeyi artırmaktır. Kollar birbirini gölgelemesin, üst üste gelmesin istiyoruz. Kısımlar öbür kolları gölgelediğini oradan karanfil elde edilemeyeceği üzere fındık da elde edilemiyor. Bir kısımdaki karanfillerin yüzde 80’i tek yıllık sürgünlerden elde edilir. Yeni sürgünlerin bir karış ya da 15 santimden büyük olması kafidir. 10 santimin altına düşen sürgünlerde gelişim zayıf demektir. Fındıkta randımanın alınması için yıllık sürgünün artırılması gerekir. Yıllık sürgünün artmasında da en değerli öge; budama ve sulamadır. Bu formda 35-40 santime kadar yeni sürgünler elde edilebilir. Aldığımız fındıkların yüzde 80’ini yıllık sürgünlerden alırız. Gerçek budama da yıllık sürgünde kıymetli. Bilhassa uç budamaları yıllık sürgünlere olumlu tesir eder. 8-10 sene sonra verimli olmayan kısımlar yedek olarak bekletilebiliyor. Aslında yalnızca uç budamasıyla yıllık sürgün gelişimi artırılabilir" dedi.
"Dip sürgünü yapmazsanız, odun beslemiş olursunuz"
Ocaklardaki kollardan randıman almak için işe yaramayan ve gereksiz besin tüketen taban sürgünlerinin budanması gerektiğini lisana getiren Gökhan Ayar, "Budama; taban sürgünü, seyreltme ve uç budaması olarak 3’e ayrılır. Taban sürgünü paklığında taban sürgünleri; daha genç olduğundan gübre, su üzere besinleri fındık alınacak koldan daha fazla faydalanıyorlar. Süratli gelişmek için öbür kısımlardan daha fazla besleniyorlar. Ana kısmı, fındık verecek kolu besleyeceğimize taban budaması yapmazsak bir işe yaramayacak taban sürgünlerini, yani odun beslemiş oluyoruz. Taban sürgünü temizlikleri kışa girmeden yapılmalı. Hastalıklardan korunmak için de taban sürgünü budaması kıymetli. Küllenme taban sürgününden başlar. Zararlılar için konak alanıdır. Bundan dolayı fındık ocaklarında taban sürgünü bırakmamamız gerekiyor. Gübrelemeden evvel taban sürgününün yapılması gerekiyor. Fındık ocakları ne kadar kalabalık olursa orada hastalık olma ihtimali artacaktır. Taban sürgünlerini budarken yüksekten yapılmayacak. Toprağın biraz daha altından odunları kesmek gerekiyor. Taban sürgünlerini birinci başta toprağın az altından kessek ileride sorun yaşanmaz. Tek gövde bile fındık yetiştirilir" diye konuştu.
"Doğru budama yapılan 500 metrekarelik bahçeden alınan fındık, budama yapılmayan 10 dönümlük fındık bahçesinden alınamıyor"
Verimi artırmak için daha çok alan ve kısma muhtaçlık olmadığını, yeteri kadar sağlıklı koldan çok düzgün formda randıman alınabileceğini vurgulayan Ayar, "Seyreltme de budamada değerli bir metot. Kısımlar, tüm kısımlar güneşten faydalanacak biçimde seyreltilecek. Birbirine gölge etmeyecek, ortası boş kalacak ve düzgün bir hava sirkülasyonu sağlanacak. Bu sirkülasyon küllenmeyi önler. Çok sık fındık ocakları hastalığa daha açık. Az değil, yeteri kadar kol, daha fazla randıman demektir. Ünite alandan daha fazla kol istenir lakin olması gerektiği kadar. Fındık ocaklarında ortada kol olmamalı. Bu kol tüm kolları gölgeler. Köşeden gelip, ortaya gelerek öteki kısımları gölgeleyen kollar da kabul görmüyor. Fındık ocaklarının kollarının dışa gerçek açılması gerekiyor. Hastalıklı ve ziyanlı kısımların da ocaklardan çıkartılması gerekiyor. Evvel bu kısımlar çıkartıldıktan sonra seyreltmeye geçilmeli. Üreticiler, ‘Dalkıranları çıkartırsam bahçemde kol kalmayacak’ diyor. Gerekirse kalmayacak, diğer türlü bununla başa çıkılmaz. Örnek bahçelerde dalkıran sorunu 2 yılda hallettik. Bunu bahçede dalkıran hastalığına yakalanan kısım bırakmayarak bunu başardık. Fındık kendi kendini yenileyen bir bitkidir. Yaralarını güzelleştirebilir. Biz bu budama sürecini örnek bahçelerimizde uyguluyoruz. Terme Ortasöğüt Mahallesi’nde bir bahçemizde budama süreci gerçekleştirdik. Budama yapılan bahçede 500 metrekareden aldığı fındığı, geri kalan 10 dönümlük fındık bahçesinden alamıyor" halinde konuştu.
Ayar ayrıyeten budamanın üçüncü kısmını oluşturan uç budama sürecinin inceliklerini de şu sözlerle aktardı:
"Uç budaması da fındıkta verimliliği artırmak için olmazsa olmaz. Fındık ocaklarında kökten uca kadar giden kısma ‘lider dal’ denir. Başkan kısım üzerinde yapılan her budama uç budamadır. Uç budaması; başkan kısmın en uç kısmından dışarıya bakan kısmından 10 santim gerisinden bir kesim yaptığımız takdirde verimli olacaktır. Uç budaması yumuşak dokudan değil, odunlaşmanın başladığı yerde yapılır. Uç budamasında budanan göz nereye bakıyorsa kolun büyümesi o tarafa hakikat olacaktır. İçeri giren kısım istenmediğinden budamada gözlerin dışarı bakması çok kıymetli bir konudur."