Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Ziraat Fakültesi Ziraî Yapılar ve Sulama Kısım Lideri Prof. Dr. Yusuf Demir, global iklim değişikliğinin ziraî üretim üzerindeki tesirlerine dikkat çekerek, 2025 yılını "tarım açısından felaket yılı" olarak nitelendirdi. Prof. Dr. Demir, yaşanan kuraklık, zirai don, dolu ve fırtına üzere çok hava olaylarının yalnızca eser ölçüsünü değil, kaliteyi de önemli halde düşürdüğünü söyledi.
Türkiye başta olmak üzere dünyanın pek çok bölgesinde, tarımda 2025 yılının "felaketler yılı" olarak anılmaya başlandığı söz eden Prof. Dr. Yusuf Demir, "Yılın birinci 6 ayında tarım alanları kuraklık, zirai don, dolu, fırtına, çok yağış ve öbür felaketlerin tesiri altında kalmıştır. Ülkemizde birinci ve en tesirli süreç kuşkusuz ki 9-13 Nisan tarihlerinde yaşanan zirai dondur. Bu yılın birinci 6 aylık periyodunda, kuraklık, 3 sefer zirai don, dolu yağışı, fırtına ve daha birçok doğal afetle karşı karşıya kalan tarım eserlerinde büyük ziyan oluşmuştur. Ülkemizde birinci olarak 21-25 Şubat tarihlerinde Adana, Mersin ve Hatay’da tesirli olan zirai dondan sert çekirdekli meyveler, patates, marul, limon, portakal, sera eserleri, buğday, arpa, mısır olmak üzere çok eser ziyan görmüştür. İkinci olarak 21-22 Mart’ta Ege Bölgesi’nde yaşanan zirai dondan üzüm bağları, erkenci çeşit meyveler önemli ziyan görmüştür. Asıl büyük felaket 9-13 Nisan tarihlerinde yaşanan zirai don ile gerçekleşmiş, yaklaşık 65 vilayette tesirli olan bu zirai don felaketinden meyveler başta olmak üzere ekili, dikili birçok eser ziyan görmüştür. Zirai dondan en çok ziyan gören meyvelerin başında, armut, ayva, badem, ceviz, elma, erik, fındık, kayısı, kiraz, limon, mandalina, nektarin, portakal, şeftali, üzüm ve fıstık gelmektedir" diye konuştu.
İlk varsayımlara nazaran Malatya’da kayısıda yüzde 90 hatta yüzde 100 ziyan gören yerler bulunduğunu, başka eserlerde de kayıpların olduğunu söyleyen Prof. Dr. Yusuf Demir, "Fındıkta 450 rakımın üstü yerlerde ziyan yüzde 50, rakım yükseldikçe ziyan da büyümektedir. Türkiye’nin dünyada üretimde ve ihracatta başkan pozisyonda olduğu sultaniye kuru üzümünde ziyan yüzde 70-80 düzeylerinde olması hesaplanmaktadır. Niğde ve Karaman’da elmada zararın en az yüzde 70 olduğu iddia edilirken, bu zararın Isparta’da yüzde 50 düzeyinde olması beklenmektedir. Şubat, mart ve nisan aylarında görülen don, mayıs ayında birçok vilayetimizi etkileyen dolu yağışı ve aylardır süren kuraklık afeti ülkemizde ziraî üretimi değerli ölçüde etkilemiş ve etkilemeye devam etmektedir. Ülkemizde kış yağışları mevsim normallerinin yüzde 32, geçen yılki kış yağışlarının ise yüzde 27 altında meydana gelmiştir. Yağış azlığının yanı sıra kış aylarında sıcaklıklar da mevsim normallerinin üzerinde gerçekleşmiştir. 2025 yılı ocak ayı son 55 yılın en sıcak 3’üncü ocak ayı olmuştur. Kış aylarının kurak ve sıcak geçmesi sebebiyle ilkbahar yağışları kritik hale gelmiş, lakin ilkbahar yağışları da ülkemizin pek çok bölgesinde istenilen düzeyde gerçekleşmemiş ve tahıllarda randıman kayıpları meydana gelmiştir. Yaz aylarını yaşadığımız periyotta maalesef yağışlar epeyce yetersiz düşmekte, son yılların en sıcak günlerini yaşamaktayız. Bu süreç sonucunda ülkemizin tahıl depolarından biri olan Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde buğday, arpa ve mercimekte yaklaşık yüzde 80’e yaklaşan randıman kayıpları görülmektedir. Muhakkak bölgelerimizde çiftçiler üretilen eserin maliyetleri kurtarmaması nedeniyle tarlasına biçerdöver sokamamıştır. Konya’da yapılan arpa hasadında dekara randıman 250-300 kilogram ortasında beklenirken 50 ila 150 kg ortasında değiştiği görülmüştür. İç Anadolu’da üretilen ve hasadı başlanan tahıl üretiminde değerli seviyede randıman kayıplarının olduğu gözlenmektedir" formunda konuştu.

"Bitkisel üretimde düşüş"
Sebze ve meyvelerde yaşanacak düşüş ve artıştan örnekler veren Yusuf Demir, "İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri Türkiye buğday üretiminin yüzde 55’ini, arpa üretiminin ise yüzde 61’ini karşılamaktadır. Böylesine kıymetli üretim bölgelerinde yaşanan randıman kayıpları telaş vericidir. Sadece bu bölgelerde değil ülkemizin birçok bölgesinde çiftçilerimiz ziraî kuraklıkla karşı karşıya kalmışlardır. Kuraklık sonucunda randıman düşmekte, bu da çiftçilerimizin gelirlerine yansımaktadır. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın birinci iddialarına nazaran, 2025 yılında bitkisel üretimde genel bir düşüş yaşanacağı hesaplanmıştır. Birinci varsayımlara nazaran tarla eserlerinden tahıllar ve öteki bitkisel eserlerde yüzde 5,3, sebzelerde yüzde 1,7, meyveler, içecek ve baharat bitkilerinde ise yüzde 24,4’lük azalma beklendiği bakanlık açıklamalarında görülmektedir. Lakin her geçen gün tesirini artıran global iklimin olumsuz tesiri nedeniyle ülkemiz ziraî üretimdeki düşüşün daha da yüksek olabileceği iddia edilmektedir. Bu hesaplamalara nazaran zerzevat üretiminde domates yüzde 5,7, salçalık kapya biber yüzde 3,7, taze fasulye yüzde 4,5 azalırken, karpuz yüzde 3,5, kuru soğan yüzde 2,6 ve patlıcan yüzde 3,3 oranında artış göstereceği kestirim edilmektedir. Meyve üretiminde ise elma yüzde 38,7, şeftali yüzde 32,1, kiraz yüzde 55,7 ve üzüm yüzde 18,6 oranında düşüş yaşanacağı hesaplanmaktadır. Turunçgillerden mandalina yüzde 0,6 artarken, portakal yüzde 12,4 ve limon yüzde 20,9 azalacağı söz edilmektedir. Zeytin üretimindeki yüzde 40’lık keskin düşüş ve sert kabuklu meyvelerde fındık yüzde 27,5, ceviz yüzde 27,7, Antep fıstığı yüzde 54,6 oranında azalacağı istikametindeki iddialar tüm ziraî üretim üzerine iklim değişiminin tesirinin büyüklüğünü göstermektedir" tabirlerini kullandı.

"Türkiye’nin çok önemli manada tarım siyasetlerini gözden geçirmesi gerekiyor"
Türkiye’nin su kaynaklarında çok önemli azalmalar meydana gelmeye başladığının altını çizen Demir, "Son aylarda birçok yerde su kesintilerine, su kısıntılarına gidilmeye başladı. Bu ikazları baştan beri veriyoruz. Önümüzde 2 aylık süreç yeniden emsal iklim olaylarını yaşayacağımız bir süreç olarak görülüyor. Bu süreçte pek çok metropolde su krizimiz artarak devam ediyor. Önümüzdeki ayları rahat geçirmek için önlemler almanın son eşiğindeyiz. İstanbul’da kişi başına günlük 200 litre, İzmir’de 220 litre, Ankara’da ise 246 litre su tüketildiğini görüyoruz. Halbuki Türkiye ortalaması yaklaşık 130 litre civarındadır. Bu metropollerde çok yüksek sayılarda ulaşmış durumda. Bu da israfın ne kadar büyük boyutlara ulaştığını gösteriyor" değerlendirmesinde bulundu.

"Ben torunlarıma yaşanabilir bir gelecek bırakmak istiyorum, ya siz"
Prof. Dr. Yusuf Demir, kelamlarına şöyle devam etti:
"Bu süreçte en kıymetli önlemlerden biri israfı azaltmaktır. Doğal kaynaklarımızın sürdürülebilirliği ve israfının önlenmesi temel siyasetimiz olmalıdır. Besin israfını önlemek için bireyler olarak daha şuurlu tüketim alışkanlıkları geliştirmeli ve toplum genelinde farkındalığı artırmalıyız. Bunun yanı sıra, mahallî üreticileri desteklemek ve mevsimsel eserleri tercih etmek de hem etrafa hem de iktisada katkı sağlayacaktır. Besin güvenliğini sağlamak ismine, milletlerarası işbirlikleri kurmak ve kriz durumlarında süratli müdahale edebilmek için tesirli stratejiler geliştirmek de değerlidir. Bu süreçte, hükümetlerin ve sivil toplum kuruluşlarının işbirliği yapması, daha güçlü ve sağlam bir besin sistemi oluşturmak için kritik bir adımdır. Herkes üzerine düşeni yapmalı, şuurlu tüketici olmaya ihtimam göstermeli ve etrafını bu mevzuda bilgilendirilmelidir. Küçük adımların büyük değişimlere yol açabileceğini unutmadan, daha sürdürülebilir bir gelecek için her birey üzerine düşeni yapmalıdır. Bir damla suyun can olduğu gerçeği ile, yarınlara yaşanabilir bir dünya bırakabilmek için insanlık ayağa kalkmalıdır. Hava, su ve toprak geleceğimizdir. Torunlarımızın yeşil bir dünyada, doğal besinlerle buluşabilmesi için daima birlikte tahliller üretmeliyiz. Tahrip ettiğimiz tabiatımızı ya onaracağız, ya da yok olacağız. Ben torunlarıma yaşanabilir bir gelecek bırakmak istiyorum, ya siz. Bu zorluklarla başa çıkmak için sürdürülebilir tarım uygulamalarına yönelmek, mahallî besin üretimini desteklemek ve iklim dostu siyasetler geliştirmek zarurî hale gelmektedir. Küresel iş birliği ve yenilikçi tahlillerle bu meselelerin üstesinden gelmek, küçük değişikliklerle büyük farklar oluşturmak mümkündür."