Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Karabük İl Müdürü İsmail Yıldırım, kayıt dışı istihdamla mücadele kapsamında rehberlik ve bilgilendirme faaliyetlerini sürdürdüklerini belirterek işverenleri ve çalışanları uyardı. Yıldırım, sivil toplum kuruluşları ve meslek odalarına yönelik ziyaretlerin bu kapsamda önemli olduğunu ifade etti.

İl Müdürü Yıldırım, kayıt dışı istihdamın çalışanların SGK'ya hiç bildirilmemesi ya da çalışma gün veya ücretlerinin eksik bildirilmesi anlamına geldiğini ifade ederek,  "Yani sigortasız işçi çalıştırma durumunda olduğu gibi, çalışma sürelerinin veya ödenen ücretlerin eksik bildirilmesi de kayıt dışı istihdam olarak değerlendirilmektedir.  Çalışanların sigortalı olarak çalıştırılmaları anayasal bir hak olmakla birlikte aynı zamanda hem çalışanlar hem de işverenler açısından bir zorunluluktur. Yani işverenlerin çalışanlarını sigortasız olarak çalıştırma hakları olmadığı gibi çalışan kişilerin de sigortasız çalışmayı istemek gibi bir hakları söz konusu değildir.  Bu şekilde çalışmayı isteyen kişilerin sigortasız çalıştırıldığının tespiti halinde işverenlere yönelik yaptırımlar uygulanmakta, işverenler kendilerince kötü niyetli olmamalarına rağmen mağdur olabilmektedirler. Özellikle emekli aylığı alan, dul ve yetim aylığı alan, sosyal yardım alan veya bakmakla yükümlü konumunda olan bazı kişilerin sigortasız çalışma konusunda daha istekli oldukları bilinmektedir. Bu kimselerin sigortasız çalışma konusundaki talepleri karşısında işverenlerin yasal yükümlülüklerini yerine getirme bilinciyle hareket etmeleri, tespiti halinde mağduriyet yaşamamaları amacıyla gerekli dikkati göstermeleri gerekmektedir. Kayıt dışı istihdam; çalışanların sosyal güvenceden yoksun kalmasına, işverenler arasında haksız rekabete ve kamu gelirlerinde kayba yol açmaktadır.

Kayıt dışı çalışılan süreler emeklilikte hizmetten sayılmaz; bu nedenle gerekli şartlar tamamlanmadıkça yaşlılık (emeklilik) aylığı bağlanamaz. Çalışamaz duruma geldiğinde malullük aylığından yararlanamaz. Hayatını kaybetmesi durumunda geride kalan eş ve çocukları ölüm aylığı hakkından yararlanamazlar. İşsizlik sigortasından faydalanamazlar. Genel sağlık sigortası primlerini kendileri ödemek zorunda kalabilir. İş kazası ve meslek hastalığına karşı alınması gereken önlemlerden yoksun olarak çalışmak zorunda kalırlar. Ücret ve diğer sosyal haklar konusunda Kanunların sağladığı korumadan yoksun olarak daha kötü şartlarda çalışırlar. İhbar ve kıdem tazminatından yoksun kalır ve yıllık izin, haftalık izin, doğum izni gibi haklardan yararlanamazlar" dedi.

"KAYIT SIŞI İSTİHDAMDA İDARİ PARA CEZASI UYGULANIR"

Denetim ve tespitlerde kayıt dışı istihdamın belirlenmesi halinde, mevzuatta öngörülen idari para cezaları uygulandığını ifade eden Yıldırım; " Fiilin niteliği ve tekrarı durumunda teşvik iptali gibi ilave yaptırımlar söz konusu olabilir. Kayıt dışı işçi çalıştıran işverene uygulanacak idari para cezası işverenden işverene ve tutmakla zorunlu oldukları belgeye göre çeşitlilik gösterir. Örneğin bir yıl bir işçiyi kayıt dışı çalıştırdığının denetim sonucu anlaşılması halinde idari yaptırımı 14 asgari ücrete kadar para cezasıdır.  Ayrıca bu çalışmalara ait primler gecikme cezası ve zammıyla birlikte tahsil edilir.

Bu işyerlerinin yararlanmakta olduğu sigorta prim teşvikleri durdurulur. Haksız yararlanılan teşvikler, gecikme zammıyla birlikte tahsil edilir. Devlet ve özel sektör tarafından sağlanan teşvikler ile hibe ve kredi avantajlarından faydalanılamaz. Yaşanacak iş kazası ve meslek hastalıkları karşısında devlete ve işçilere karşı idari ve adli yükümlülükler doğar. Haksız rekabete neden olur ve piyasa dengesinin bozulmasına zemin hazırlar. İşverenlerin vergi avantajı sağlayan indirim ve gider yazma gibi avantajlardan yararlanma hakkı olmaz. İşyerinde çalışanların verimliliği ve motivasyonu azalır. Vergi ve prim kaybına sosyal güvenlik açığına neden olur. Sosyal güvenlik sisteminde çalışan/emekli dengesinin bozulmasına neden olur. Primsiz ödemelerin artmasına neden olur. Gelir dağılımının bozulmasına ve kaynak dağılımında etkinliğin bozulmasına neden olur. Ekonomik verilerin güvenirliliğine zarar verir ve ekonomik kararların öngörülen etkileri yaratmasına engel olur." dedi.  

"E-DEVLET VE ALO 170'DEN ÖĞRENEBİLİRSİNİZ"

Çalışanların çalışmalarının, işverenler tarafından bildirilip bildirilmediğini veya hangi kazanç seviyesinden bildirildiğini kısa sürede öğrenebileceği birçok yol olduğunu belirten İl Müdürü Yıldırım;  "Çalışanlar PTT’den alınan e-devlet şifresi ile www.turkiye.gov.tr adresinden sorgulama yapabilirler. Yine 7 gün 24 saat “ALO 170” Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezini arayabilirler. İl ve ilçelerde bulunun tüm Sosyal Güvenlik İl Müdürlükleri veya Sosyal Güvenlik Merkezlerine başvurarak da sigortalı olarak bildirilip bildirilmediği ve hangi kazanç seviyesinden bildirildiğini kısa sürede öğrenebilirler.

Çalışanlar, sigortasız çalıştırıldıklarını ya da ücretlerinin veya çalışma sürelerinin eksik bildirildiğini düşündüklerinde ihbar ve şikayetlerini ALO 170’e, Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü/Sosyal Güvenlik Merkezine veya CİMER yani Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi üzerinden de iletebilirler" diye konuştu.

"YABANCI UYRUKLU İŞÇİ ÇALIŞTIRMANIN ŞARTLARI"

İl Müdürü Yıldırım; "İşverenlerce çalıştırılacak kişi yabancı uyruklu ise önceden çalışma izni alınması gerekmektedir. Bilanço esasına tabi işyerlerinde, adına çalışma izni başvurusu yapılan yabancının çalışacağı işyerinde, istihdam edilmek istenilen her bir yabancı için en az beş Türk vatandaşının istihdamı esastır. Yabancı uyruklu çalışana ödenecek aylık ücret miktarının yabancı çalışanın görev ve yetkinliği ile bağdaşır seviyede olması zorunludur. Buna göre yabancı çalışana ödenecek ücretin en az başvuru tarihi itibariyle yürürlükte bulunan asgari ücret tutarı dikkate alınarak Bakanlıkça belirlenen seviyede olması gerekmektedir.

Çalışma izni bulunmayan yabancı uyruklu kişinin çalıştırıldığının tespiti halinde her bir yabancı uyruklu kişi için ödenecek idari para cezası tutarı 2025 yılı için 81.683 TL’dir. Kayıt dışı yabancı işçi çalıştıran işveren, yabancı uyruklu kişinin, varsa eş ve çocuklarının konaklama giderleri ile ülkelerine dönmeleri için gerekli masrafları ve gerektiğinde sağlık harcamalarını da karşılamak zorunda kalabilmektedir" şeklinde konuştu.

ÜCRETLERİ BANKA KANALI İLE ÖDEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ

Türkiye genelinde işveren tarafından çalıştırılan işçi sayısının 3 ve üzerinde olması halinde çalıştırılan işçilere yapılan ücret dahil her türlü ödemenin kanuni kesintileri düşüldükten sonra kalan net tutarının bankalar aracılığıyla ödenmesinin zorunlu olduğunu ifade eden Yıldırım; "Bu ödemelerin banka aracılığıyla yapılmaması durumunda işverenlere 2025 yılı için her işçi ve her ay için 2.179 TL idari para cezası uygulanmaktadır." dedi.