Çorum’un Alaca ilçesinde bulunan ve 1966’dan bu yana atıl kalan Anadolu-Selçuklu devrinin değerli merkezlerinden Kalehisar’da, 2021 yılından beri devam eden arkeolojik kazılarla kentin sırları gün yüzüne çıkarılıyor.
Çorum’a bağlı Kalehisar köyünde bulunan Kalehisar ören alanında yapılan 2025 dönemi hafriyat çalışmaları son süratiyle devam ediyor. Tarihi kaynaklarda "Demirli Karahisar" ismiyle geçen ve bünyesinde kale, surlar, medrese, kervansaray ve hamam üzere anıtsal yapılar barındıran Kalehisar, Anadolu-Selçuklu periyodunun en kıymetli kentlerinden biri olarak kabul ediliyor. 1966 yılından 2019’a kadar üzerinde kapsamlı bir çalışma yapılmayan kent Aydın Adnan Menderes Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Sanat Tarihi kısmı öğretim üyesi ve birebir vakitte Sanat Tarihi Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü olan Prof. Dr. Mustafa Kemal Şahin’in ve toplamda 15 bireyden oluşan grubunun çalışmalarıyla yaklaşık 50 yıldır atıl durumda kalan ören yeri tekrar ele alınarak Kalehisar yerleşim alanının tarihi ehemmiyeti tekrar gün yüzüne çıkarılmaya başlandı. Bilhassa bölgede yapılan çalışmalar esnasında elde edilen seramik üzere çeşitli gereçlerin mimarisi ve seramik üretim merkezi olması açısından Çorum’da ve ülkede büyük bir ehemmiyete sahip olduğu tespit edildi. Kalehisar, tıpkı vakitte Ahlat, Hasankeyf ve Kubadabad üzere kıymetli Selçuklu kentlerinde yürütülen kazılarla birebir kıymette bir merkez olduğunu da bir kere daha yapılan çalışmalar ve araştırmalar sonucunda gözler önüne serdi.

"Çorum’un gerek Anadolu-Selçuklu gerekse Osmanlı periyodu açısından gereğince bilinmediğini söyleyebiliriz"
Çorum’un Orta Karadeniz Bölgesi’nde kıymetli bir merkez olmasına karşın Selçuklu ve Osmanlı devirleri açısından gereğince tanınmadığını tabir eden Aydın Adnan Menderes Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Sanat Tarihi kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Mustafa Kemal Şahin, " Kalehisar bizim için çok değerli bir merkezdir. Anadolu-Selçuklu periyodu içerisinde burada kale, surlar, medrese, kervansaray ve hamam üzere günümüze kadar ulaşabilen yapılar bulunmaktadır. Bu nedenle Kalehisar, Anadolu-Selçuklu devri açısından en değerli kentlerimizden biridir. Biz de bu ehemmiyete dikkat çekerek çalışmalarımızı ağırlaştırdık ve hem ülkemiz genelinde hem de Çorum özelinde Kalehisar’ın kıymetini aktarmaya çaba ediyoruz. Kalehisar, kaynaklarda ‘Demirli Karahisar’ yahut ‘Kalehisar’ ismiyle geçmekte ve kıymetli bir merkez olarak anılmaktadır. Yüzeyde görülen yapılar; surlar, medrese ve kervansaray, buranın büyük ve değerli bir kent olduğunu açıkça göstermektedir. Bununla birlikte yaptığımız jeofizik çalışmalar sonucunda yeni yapılar da tespit ettik. Böylelikle Kalehisar’ın hem bilinen hem de bilinmeyen yapılarıyla büyük bir yerleşim merkezi olduğunu ortaya koyduk. Çalışmalarımız hala devam etmektedir. Çorum, Orta Karadeniz Bölgesi içerisinde de kıymetli bir merkezdir. Lakin Çorum’un gerek Anadolu-Selçuklu gerekse Osmanlı devri açısından gereğince bilinmediğini söyleyebiliriz. Bu noktadan hareketle 2017 yılında başkanlığımda bir yüzey araştırması gerçekleştirdik ve Çorum’un bu istikametiyle epeyce varlıklı bir merkez olduğunu tespit ettik. Kalehisar da bunun başında gelmektedir. 2019-2020 yıllarında yaptığımız yüzey araştırmalarında mevcut yapıları belgeledik, jeofizik çalışmalar yürüttük ve araştırmalarımızı daha da genişlettik. Akabinde 2021 yılında Müze Başkanlığı bünyesinde kazılara başladık. 2022 yılından itibaren ise Cumhurbaşkanlığı onaylı hafriyatlar kapsamında çalışmalarımız sürmektedir" dedi.

"Kalehisar, mimarisi ve seramik üretim merkezi olması açısından Çorum’da ve ülkemiz genelinde büyük bir ehemmiyete sahiptir"
Kalehisar bölgesinin bilhassa yapı mimari tarafından farklı bir özelliği olmasına dikkat çeken Şahin, " Kalehisar, mimarisi ve seramik üretim merkezi olması açısından Çorum’da ve ülkemiz genelinde büyük bir ehemmiyete sahiptir. 1965-1966 yıllarında İstanbul Üniversitesi’nden merhum Oktay Hocamız da Kalehisar’ın değerine dikkat çekmiştir. Lakin 1966 yılından 2019 yılına kadar burası adeta atıl kalmış, yıllar boyunca üzerinde çalışma yapılmamıştır. Bu nedenle biz, Kalehisar’ı tekrar ele aldık ve dikkatleri buraya çekmeye çalıştık. Arkeolojik açıdan da Kalehisar’da hem Selçuklu hem de Osmanlı periyodu arkeolojisi yapılmaktadır. Bu istikametiyle arkeolojik çalışmaların kapsamını genişletiyor ve arkeolojinin kavramsal boyutuna da dikkat çekmek istiyoruz. Kalehisar, bu bakımdan Ahlat, Hasankeyf ve Kubadabad üzere değerli Selçuklu kentlerinde yürütülen kazılarla tıpkı kıymette bir merkezdir. Şu anda grubumuzda yaklaşık 15 kişi yer almakta ve çalışmalar multidisipliner bir anlayışla sürdürülmektedir. Arkeoloji, disiplinler ortası bir yaklaşımı zarurî kıldığı için biz de farklı alanların katkısıyla çalışmalarımıza devam ediyoruz. Kalehisar ören yerinde yaklaşık beş yılda değerli bir yol aldık ve bundan sonra da çalışmalarımızın birebir biçimde ilerleyeceğine inanıyoruz" diye konuştu.

"İnsanların Paleodemografik, Biyoarkeolojik ve öbür açılardan bilgilerini açığa çıkarmaya çalışıyorum"
Hacettepe Biyoarkeoloji uzmanı Prof. Dr. Serpil Eroğlu Çelebi, " Yaklaşık 3 dönemdir bu hafriyata katılıyorum. Hafriyat yapmış olduğumuz yerde farklı alanlarda çıkan insan iskeletlerinin Biyoarkeolojik çalışmasını yapıyorum. Kemikleri bu alanda bulduktan sonra laboratuvarda değerlendirip bu insanların Paleodemografik, Biyoarkeolojik ve öbür açılardan bilgilerini açığa çıkarmaya çalışıyorum" sözünde bulundu

"Burada yapmış olduğumuz hafriyat alanındaki hayvan kemiklerinin Zooarkeolojik incelemesini yapıyoruz"
Adnan Menderes Üniversitesi Veteriner Fakültesi öğretim üyesi olan Prof. Dr. Erkut Kara, "Burada yapmış olduğumuz hafriyat alanındaki hayvan kemiklerinin Zooarkeolojik incelemesini yapıyoruz. Bu yapmış olduğumuz incelemelerdeki gayemiz daha çok burada yaşamış geçmiş devirdeki toplumun ne tıp heycanları beslediklerini, tükettiklerini yahut hangi gayeyle kullandıklarını. Süs eşyası üzere eserler yahut meskende kullanılan bir kadro aletler yapılabiliyor. Bunların dağılımını, hayvan tiplerinin dağılımını genel olarak araştırıyoruz" biçiminde konuştu.
"Özellikle Kalehisar’ın Kuzey’den Güney’e bir temas noktası olarak düşünüyoruz"
Yozgat Bozok Üniversitesi Sanat Tarihi Kısmı Dr. Öğrt. Üyesi Betül Özcan Balkır, " 2024 yılı Kalehisar hafriyat döneminin başlamasıyla birlikte Mustafa Şahin hocama eşlik etmekteyim. Burada Anadolu-Selçuklu Arkeolojisi çalışıyoruz. Bilhassa Kalehisar’ın Kuzey’den Güney’e bir irtibat noktası olarak düşünüyoruz. Bu bağlamda çalışmalarımızı ağır bir biçimde sürdürmekteyiz" sözlerine yer verdi.