Ulu önder Mustafa Kemal Atatürk’ün annesi Zübeyde Hanım vefatının 101. yılında da unutulmadı. Türk milletinin yetiştirdiği büyük lider Mustafa Kemal Atatürk'ün annesi olan Zübeyde Hanım önemli bir kadın figür olarak tarihe geçmiştir. 14 Ocak 1923’te hayata gözlerini yuman Zübeyde Hanım bu sene de unutulmadı. İzmir Karşıyaka’daki anıt mezarında düzenlenen törenle anıldı. Zübeyde Hanım, Karaman'dan Rumeli’ye göçen ve Selanik yakınlarındaki Langaza’da toprak işleri ile uğraşan bir Hacı Sofu ailesindendir. Dedesi Feyzullah Efendi'in taşıdığı "Sofu-zade" (Sofular) lakabı, yerleştikleri Sarıgöl bölgesindeki yer adları ve ailedeki hatıraların gösterdiği üzere, Mustafa Kemal Atatürk'ün anne soyu Karaman'dan Rumeli'ye gelen ve bundan dolayı da "Konyarlar" olarak Rumeli'de anılan Yörük Türkmenlerdendir. Zübeyde, 1857'de Lankaza'da dünyaya gelmiştir. Babası Sofuzade Feyzullah (Sadullah) Ağa, annesi Molla Hanım olarak anılan Ayşe Hanım’dır. Döneminde kadınların okula gitmesi yaygın olmadığı için, okur yazar oluşu nedeniyle kendisi de Zübeyde Molla olarak anılırdı. Hacı Sofu gibi dinine bağlı bir aileden geldiği için kendisi de öyleydi. Türk tarih kitaplarında sıkça geçen, eğitim sisteminin karışık olduğu bir dönemde, Mustafa Kemal'in ne tür bir okula gideceği konusundaki tartışmalarda Zübeyde'nin, dini eğitim veren Mahalle Mektebi'ne gitmesinde ısrarcı oluşu bu yüzdendir. Selanik'te Osmanlı Rüsumat (Gümrük) İdaresinde Gümrük memuru Ali Rıza ile 1871 yılında henüz 14 yaşında iken evlendi. Ali Rıza, sarışın ve mavi gözlü bir kadınla evlenmeyi düşlerken, kendisinden 20 yaş küçük olan, siyah saçlı ve derin mavi gözlü bu kadına sevdalandığını belirtmiştir. Fatma, Ömer ve Ahmet adlı üç çocukları olmuş ancak Fatma bu dönemde ölmüştür. Eşi Ali Rıza Yunanistan sınırında Çayağzı (ya da Papaz Köprüsü)'na tayin edildiği için taşınmışlardır. Ömer ve Ahmet orada ölmüştür. 1881’de dördüncü çocukları Mustafa, 1885’te Makbule, 1889’da Naciye doğdu. Ancak Naciye 12 yaşındayken hayatını kaybetti. Ali Rıza Efendi ise 1888 yılında hayatını kaybetmiştir. (Sevgi Özdemir)
