Karadeniz Teknik Üniversitesi’ndeki (KTÜ) bilim adamları akrep zehri üzerinde çalışma yürütüyor. Akrep tahlillerinin, kalite karakterizasyon testleri ile medikal alanlarda kullanılabilmesi için titizlikle çalışan akademisyenler, preklinik çalışmaları ile akrep zehrinin tıbbi açıdan insanlığın hizmetine sunulmasına yönelik çalışmalar da yapacak.
Karadeniz Teknik Üniversitesi’ndeki (KTÜ) İlaç ve Farmasötik Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi (İLAFAR) Araştırma Uygulama Merkezi’nde akademisyenler akrep zehri üzerinde çalışmalara başladı. Akrep üretimi yapan bir firmayla imzalanan protokol ile KTÜ’lü bilim adamları akrepten yapılan sağımlarda elde edilen zehirler üzerinde incelemelerde bulunuyor. Akademisyenler tarafından titizlikle yürütülen projede akreplerden elde edilen venomun farmakolojik aktivitesi ile faal bileşiklerinin geliştirilmesi, karakterizasyon testleri, tahlillerin yapılması, ve yurt dışına ihraç edilecek venomlarda içerik tahlilleri ve kalite karakterizasyon testleri yapılarak raporlanacak. Firma tarafından akreplerde yapılan sağımların akabinde hazırlanan özel kutular ile Trabzon’a getirilen zehirler eksi 75’in üzerinde tutulan ultra derin dondurucularda korunuyor. Yapılan çalışmaların yanı sıra KTÜ’lü akademisyenler Anadolu’nun kıymetli endemik bedellerinin başında gelen akrebin tıbbi açıdan insanlığın hizmetine sunulmasına yönelik araştırmalar da yapacak.
Yapılan çalışmalarla ilgili bilgiler veren Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Eczacılık Fakültesi Farmakoloji Anabilim Kolu Öğretim Üyesi ve KTÜ İLAFAR Müdürü Prof. Dr. Sena Sezen, bilimsel çalışmalara başlayacaklarını belirterek, "Doğada bulunan bir kadro canlıların içerdiği bileşiklerin ilaç olma potansiyelleri yahut farklı dallarda kullanılma potansiyelleri çok kıymetli, kritik bir husus. Bu kapsamda biz yakın bir vakitte ülkemizde bulunan doğal akrep çeşidinin yasal olarak üretimini yapan bir firmamız ile işbirliği başlattık. Onların ürettiği akreplerden elde ettikleri zehirlerle ilgili bir ekip çalışmalar yapacağız. Karakterizasyonu ve çeşitli bilimsel araştırmalara başlayacağız" dedi.
Akrep zehrinin değerli bir potansiyeli olduğunu kaydeden Sezen, "Akrep ve akrep zehri çok enteresan ve kritik kıymetli bir mevzu. Çeşitli bölümlerde kullanılabiliyor. Ülkemizde 2020 yılında çıkan yönetmelikten sonra denetimli ve müsaadeli bir halde bunların üretimini yapan kısıtlı sayıda çiftlikler var. Akrep zehrinin çok değerli bir potansiyeli var. İhracat potansiyelleri çok yüksek. Fakat, bunun ihracat edilebilmesi için bir ekip özelliklerinin kimi testleri ile öncelikli denetim edilmesi gerekiyor. Biz işbirliği yaptığımız firmada öncelikle elde ettikleri akrep zehirlerinin bu standart testler açısından değerlendirmesini yapabileceğiz. Bizim Âlâ Laboratuvar Uygulamaları kısaca İLU dediğimiz bir akreditasyona sahip olmamız bu açıdan yapılan testlerimizin yurtdışına ihraç planları olan eserler açısından kıymetli bir inanç kaynağı. Bu zehirlerle ilgili üniversitemizde tahlillerini yapacağız" diye konuştu.
"Akrep zehrini direk kanser tedavisinde onaylanmış bir yeri yok"
Akrep zehrinin preklinik araştırmalar yapılması karşın kanser tedavisinde onaylanmış bir yeri olmadığını belirten Sezen, "Bu bahiste çok bilimsel araştırmalar var. Preklinik dediğimiz laboratuvar düzeyinde pek çok araştırmalar yapılmasına ve bilimsel yayınlar olmasına karşın şuan akrep zehri yahut ondan elde edilen bir bileşiğin kanser tedavisinde onaylanmış bir yeri şimdi yok. Devam eden bir tane klinik çalışma var. Ancak onlarında sonuçları yayınlanmadan bu gayeyle kullanıldığını söylemek bilimsel olmaz, yani bunu söylemek için çok erken. Bilhassa yılan, örümcek ve kertenkele üzere öbür canlılardan elde edilen zehirler ya da bir kadro bileşiklerden ilaç elde edildi ve şuan dünyada yaklaşık 10-11 tane bu kaynaklı üretilmiş ve ruhsatlı/onaylı ilaçlar var. Lakin şu etapta akrep zehri için bunu söyleyemiyoruz. Akrep zehrinden klinik onayı yapılmış, klinik araştırması yapılmış, onaylanmış ve ilaç olarak kullanılan şimdi bir eser yok" formunda konuştu.
"Klinik araştırmalar yapıldıktan sonra ilaç ve tedavi ismine bir şeyler söyleyebiliriz"
Çalışmaların ikinci boyutunda akrep zehri üzerinde preklinik çalışmalarında yapılacağını vurgulayan Sezen, "İşbirliğimizin kapsamında elde edilen akrep zehrinin bir grup tahlillerini yapıp istenilen kalitede olduğunu teyit edeceğiz. Buradaki testlerle birlikte eserin ihraç edilmesi sağlanacak. Bu işbirliğimizin birinci boyutu. Daha sonra merkezimizdeki araştırmalarda kullandığımız preklinik deney hayvanları testlerimizde ülkemizde üretilen bu akrep zehrini deneyeceğiz. Bunlarla ilgili tedavi edici bir tesir söylemek için çok erken. Şimdi preklinik araştırmalar basamağındayız. Burada olumlu sonuç alırsak, klinik araştırmaları olacak fakat ondan sonra biz ilaç ismine bir şeyler söyleyebiliriz" tabirlerini kullandı.
"Bir akrepten en fazla bir kaç damla zehir elde edebiliyorsunuz"
Akrep zehrinin eksi 75 ve üzerindeki ultra derin doldurucularda saklandığını belirten Sezen, "Akrep zehirleri sağılarak elde edilen hafif kolloidal yapıda dediğimiz sıvılardır. Bu sıvı içerisinde pek çok proteinler, enzimler, organik unsurlar ve tuzlar diye tanımladığımız inorganik hususlar var. Bu venom sağıldığı vakit kesinlikle ultra derin dondurucu dediğimiz eksi 75 ve üzerinde saklanması gerekiyor. Bu evrede bize gönderilen eserleri burada saklıyoruz. Buradan çıkarttıklarımızla test yapıyoruz ve bütün saklama sürecinde eksi 80’de yürütüyoruz. Eserin sağlam ve bozulmadan kaldığını göstermemiz gerekiyor. Bir akrepten bir seferde en fazla birkaç damla zehir elde edebiliyorsunuz ve bir akrepten en fazla ayda bir sefer sağım yapılıyor. Münasebetiyle bunların bir ihracat potansiyeli olması için binlerce akrep sağılarak elde edilen en fazla 50 mili litre kadar eseriniz oluyor, bu açıdan çok değerli ve güç elde edilen bir eserden bahsediyoruz. Bunun üzerinde çalışma yapılacak" dedi.