Samsun Valiliği’nde düzenlenen toplantıda kentin “Temiz Hava Hareket Planı” masaya yatırıldı.
İl Mahalli Çevre Kurulu Toplantısı, Samsun Valisi Orhan Tavlı’nın başkanlığında, şura üyelerinin iştirakiyle gerçekleştirildi. Toplantıda Samsun’da hava kalitesinin izlenmesi ile ilgili olarak Orta Karadeniz Pak Hava Merkezi Müdürlüğünce yürütülen çalışmalar ile Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü, Büyükşehir Belediyesi, ilçe belediyeleri, kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, OSB’ler ve STK’lar ile iş birliği içerisinde yapılacak çalışmalar (Temiz Hava Hareket Planı), 2025 Yılı Isı Yakıt Programı, Vilayet Mahalli Etraf Kurulu’nca alınan 19 Ocak 2024 tarihli ve 2024/45 nolu karar kapsamında 2025 yılında Samsun’da uygulanacak tıbbi atık toplama, taşıma ve bertaraf fiyatı ile rastgele bir kimyasalla kontamine olmuş patolojik atıkların toplama, taşıma ve bertaraf fiyatı, Vilayet Mahalli Etraf Kurulu’nda alınan 2025 yılı ‘Çevre’ temalı kararlar doğrultusunda ilgili kurumların ana yürütücülüğünde uygulamaya konulan 12 adet etraf projesi kapsamında yürütülen çalışmalar ve mevcut durum görüşüldü.
Toplantıdaki görüşmeler çevresel sürdürülebilirliği, kaynakların aktif kullanılmasını, karbondioksit salınımının azaltılmasını, çevresel tesirlerin asgariye indirilmesini, kullanıcıların ömür standardının güzelleştirilmesini, yeni planlamalarla ulaşım, irtibat, sıhhat, güvenlik, güç verimliliği, su kullanımı, atık idaresi üzere pek çok alanda ortak problemlere tahlil teklifleri getirilmesini, hava kalitesi maksatları sağlanarak hava kirliliğinin etraf ve insan sıhhati üzerinde olabilecek zararlı etkilerini iş birliği içerisinde önlemeyi yahut azaltmayı hedefliyor. Hareket Planı 5 yıl periyodik olacak ve bu çerçevede kirletici kaynaklara (ısınma, ulaşım ve sanayi) ve parametrelerine nazaran kısa, orta ve uzun vadeli hareketler hava kalitesinin korunması prensibiyle hayata geçirilecek.
Denetimler yapılacak
Samsun Valiliği’nden toplantıyla ilgili yapılan açıklamada, “Isınmadan kaynaklı hava kirliliği için aksiyon adımları; merkezi sistem ile katı yakıt ile ısınan binalarda kademeli olarak doğalgaza geçiş teşvik edilmelidir. Bu hususta Sıfır Atık Projesi kapsamında belediyelerimizce doğalgaz dönüşüm projeleri geliştirilip ısınmada doğalgaza geçiş teşvik edilmelidir. Katı yakıtların kalitesinin denetimi gayesiyle katı yakıt satıcılarının yetki periyodu kapsamında Büyükşehir Belediyesi tarafından kontrolleri yapılacaktır. Toplumsal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı tarafından dağıtılan kömürlerin tahlil sonuçları uygun çıkmadan dağıtımının yapılmaması sağlanacaktır. Binalara ruhsat verilmesi evresinde, bacaların uygunluğu, baca yüksekliği, çekiş suratı ve uzunluğu dikkate alınacaktır. Vilayet merkezinde riskli bölgelerin belirlenmesi ve belirlenen alanlarda kalitesiz katı yakıt kullanımın önlenmesi için kontrol planlaması yapılacaktır. Kaçak akaryakıt konusunda kontroller artırılacaktır. Kombi, soba kullanan sistemlerde rutin baca paklığı, kombilerde ise brülör bakımının yaptırılması gerekmektedir. Yakma teknikleri konusunda bilhassa kış dönemi başlamadan kaloriferci/ateşçilere kurs, seminer, eğitim vb. verilecektir. Ulaşım kaynaklı hava kirliliği için egzoz gazı kontrolleri ile toplu taşıma araçlarında 10 numara yağ kontrolleri, kent içi trafiğin düzenlenmesi ve servis ve toplu taşıma araçlarının güzergahlarının gözden geçirilmesi, toplu taşıma ve servis araçlarında yaş sınırlaması çalışması yapılabilir. Ağır vasıta araçlarının farklı bir güzergaha verilmesi, uzun vadeli planlarda trafik yoğunluğu dikkate alınarak hava kirliliğini azaltacak halde ışık, sürat, yol genişliği, eğim ve yol materyali seçimlerine ait plan yapılabilir. Bisiklet yollarının yaygınlaştırılması, mevcut hafif raylı sistem çizgilerinin genişletilmesi, toplu taşımada elektrikli araçların yaygınlaştırılması, belediye ve özel halk otobüsleri ile dolmuş ve taksilerde egzoz emisyon denetimlerinin artırılması, sanayi kaynaklı hava kirliliği için hareket adımları; hava kirliliğine neden olan sanayi tesislerinde hava emisyon bahisli kontrolleri artırılacak, etraf müsaade kurallarına uygunluklarının sürdürüldüğü denetlenecek ve uygunluk koşullarının devam edip etmediği denetim edilecektir. Buna dair yıllık risk asıllı kontrol planları hazırlanacaktır. İşyeri açma ve çalışma ruhsatı verilirken faaliyetlerin hava emisyonu istikametinden etraf müsaadesine tabi olup olmadıklarının sorgulaması yapılacak ve gerekli müsaadeleri bulunmayan işletmelere ruhsat verilmeyecektir. Küçük ölçekli sanayi sitelerinde atıkların (atık yağ, kontamine olmuş odun vb. imalat artığı eserler vs.) yakıt olarak kullanımının önüne geçilmesi için kontroller yapılacaktır. Hava kirliliğinin azaltılması maksadıyla mevcut en uygun tekniklerin kullanılması sağlanmalı, gerekirse yakıt sınırlamasına gidilmesi vb. iyileştirilmeler yapılmalıdır. Pak Hava Aksiyon Planı çalışmaları ilgili kurum, kuruluş, üniversiteler, meslek odaları ve sivil toplum kuruluşları ile istişare edilmekte olup Mart ayı içerisinde onaylanmak üzere Vilayet Mahalli Etraf Kurulu’na sunulacaktır” sözlerine yer verildi.
Isı yakıt programı
Toplantıda ısı yakıt programı da görüşüldü. Samsun Valiliği’nden bahisle ilgili yapılan açıklamada, “Isı yakıt programının hedefi; vilayetimizdeki hava kalitesinin uygunlaştırılması ve ısınma gayeli kullanılacak yakıtların özelliklerinin, yakma programının (sıcaklık kaideleri, yakma saatleri ve yakma sistemlerinde alınacak önlemler) ve ısınma maksatlı katı yakıtlar için düzenlenecek uygunluk/satış müsaade evrakları ve bu bahislerde yapılacak süreçleri, kontrolleri ve yaptırımları belirlemektir. İlkadım, Canik, Atakum ve Tekkeköy ilçe merkezlerinde kamu kurum ve kuruluşlarınca muhtaç ailelere dağıtılacak yerli linyit kömürü haricinde yerli linyit kömürünün ısınma emelli kullanımı ve satışı yasaklanmıştır. Öbür ilçelerimizde muhakkak özellikleri sağlayan yerli linyit kömürünün kullanımına müsaade verilebilmektedir. Fuel-oil, motorin, gaz yağı ve etanol ısınma gayeli olarak kullanılabilir. Isınma emelli kullanılan fuel-oilin kükürt içeriği yüzde 1,0’i geçmeyecektir. Vilayetimizde kullanılan doğal gazın tüm vilayet genelinde kullanımının yaygınlaştırması için Büyükşehir Belediyesi’nce ve ilçe belediyelerince gaz dağıtım çizgisi çalışmalarında süreçleri hızlandıracak gerekli önlemler alınacaktır. Fuel-oil, motorin, gaz yağı ve etanol linyit kömürü doğalgaza oranla ekonomik olmadığından vilayetimizde kullanımı yaygın değildir. Petrol koku, mineral yağ, otomobil plastiği kesimleri, lastik, tezek, katı atıklar ve dokumacılık artıkları, kablolar, ıslak odun, boyalı odun, plastikler, mesken eşyaları ve yemek atıkları üzere evsel atıklar, özel atıklar, tıbbi atıklar, asfalt ve asfalt eserleri, boya ve boya eserleri ile fuel-oil kaplarının ısınma gayesiyle yakılması yasaklanmıştır. Sanayi tesislerinin sanayi emelli satın aldığı dökme yahut torbalı kömürleri idari binalarında, ofislerinde ve lojmanlarında kullanmaları yasaktır. Yakma sistemlerinde alınacak tedbirler ise soba ve kalorifer kazanları ile bacaların periyodik olarak temizlenecektir. Kalorifer kazanları yetkili kuruluşlarca düzenlenmiş kalorifer ateşçi dokümanına sahip çalışanlar tarafından, tekniğine uygun olarak yakılacaktır. Birinci yakma ve orta beslemelerde bacadan kurumlu ve küllü duman çıkışını önleyici biçimde yakma yapılacaktır. Dış ortam sıcaklığı gece ve gündüz 15 derecenin üzerinde olduğu günlerde kömürlü ve sıvı yakıtlı kalorifer ve kömürlü soba yakılmayacaktır. Kalorifer ve sobalar işyerlerinde, bina iç ortam sıcaklığı 20 derece, konutlarda ise 22 dereceden üstte olmayacak halde yakılacaktır. Tüm kamu, kurum ve kuruluşları ile özel ve hukukî bireylere ilişkin binalarda kömürlü kaloriferlerin daima yanması için önlem alacaktır. Katı yakıt kullanılan kalorifer ve sobaların sönmesi halinde birinci yanma saatleri 04.00-05.00 ortasında olacaktır. Uygulamanın belirlenen saatlere nazaran yapılıp yapılmadığı; ilgili belediye başkanlığınca oluşturulacak takımlarca denetlenecektir. Hava kirliliğinin ağır olduğu günlerde soba ve kaloriferler sabah saat 10.00’dan sonra ve akşam en geç saat 16.00’dan evvel yakılması. Hastaneler, yatılı ve gündüzlü okullar, öğrenci yurtları, yaşlılar ve güçsüzler yurtları ve kreşler kalorifer ve sobaların iç ortam sıcaklığı 22 dereceden üst olmayacak halde devamlı olarak, lakin hava kirliliğine neden olmayacak formda yakılacaktır. Kontroller; Etraf Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığımızın 29/06/2006 tarihli ve B.18.0.ÇYG.0.02.00.02/7530 sayılı Yetki Dönemi Genelgesi (2006/19) kapsamında yetki evresi yapılmış Büyükşehir ve ilçe belediyeleri kendi sonları içinde Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliği Denetimi Yönetmeliği yeterince yapacaktır” denildi.
Amaçlar
Toplantıda; 2025 yılı ‘Çevre’ temalı kararlar doğrultusunda ilgili kurumların ana yürütücülüğünde uygulamaya konulan 12 adet etraf projesinden Mesire Yerleri ve Orman Alanlarının Kirliliği Projesi ile bu alanlarda toplama altyapısının oluşturulması ve geri kazanılabilir atıkların bu alanlarda etrafa ziyan vermeden toplanması, Akarsu Kirliliği Tedbire Projesi ile kente başta Mert Irmağı ve Kürtün Deresi olmak üzere akarsu yatakların ıslahı ve paklığı, bu alanlarda oluşan geri kazanılabilir atıkların yerinde farklı toplanması, Evsel Atık İlaç Toplama Projesi ile konutlarda oluşan atık ilaçların istekli eczaneler vasıtasıyla toplanması, bu ilaçların çöp kutularına atılması ve lavabolara dökülmesinin önlenmesi, Deniz Kirliliği Projeleri ile kıyı alanlardaki geri kazanılabilir atıkların toplanması, ilköğretim seviyesindeki öğrencilere bu bahislerde eğitimler verilmesi ve balıkçı barınaklarımızda yaşanan birtakım çevresel sıkıntıların tahlile kavuşturulması, Atık Motor Yağlarının Toplanması Projesi ile motor yağı değişim noktalarının kayıt altına alınması, bu alanlarda oluşan atık yağların toplanması ve geri kazanıma verilmesi bu halde yakılmasının ve etrafa atılmasının önlenmesi, İmar Kirliliği Projesi ile Samsun’da bulunan metruk binaların tespiti, mümkünse bakım ve tamirlerinin yapılması, mümkün olmaması durumunda yıkılması, Kitap ve Defter Atıklarının İdaresi Projesi ile okullarımızda öğrencilere verilen artık kullanılamaz hale gelen kitap ve defterlerin geri dönüşüme kazandırılması, Bitki Müdafaa Eserleri Ambalaj Atıklarının Toplanması ve Bertarafı Projesi ile iki büyük ovaya sahip olan ve tarım kenti olan Samsun’da bitki muhafazada kullanılan zirai ilaçların ambalajların oluştukları noktalarda toplanması hedefiyle toplama sisteminin kurulması ve bu atıkların toplanarak bertarafının sağlanması, Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkları İdaresi, Geri Kazanım Tesisi Kurulması Projesi ile Samsun’da oluşan inşaat ve yıkıntı atıklarının kurulacak tesis ile tekrar kullanıma kazandırılması, yol altı materyali vs. olarak kullanımının sağlanması ve kaynakların faal kullanılmasının sağlanması, Çevresel Gürültünün Yönetilmesi Projesi ile Batıpark noktasında karayolu kenarına gürültü bariyerinin kurulması, bu halde park alanından istifade eden vatandaşların trafikten kaynaklı gürültü maruziyetinin azaltılması, Bitkisel Atık Yağların Kaynağında Toplanılması, Bertarafı, Bilgilendirilme, Bilinçlendirilme ve Farkındalığın Artırılmasına Yönelik Müsabaka Ve Faaliyetlerinin Gerçekleştirilmesi Projesi ile bu atıkların toplanması konusunda disipliner bir altyapının oluşturulması ve farkındalığın artırılması emeliyle sıklıkla eğitimler verilmesi, Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Yönetilmesi Projesi ile kentte oluşan elektrikli ve elektronik eşyaların tamiri ve tekrar kullanıma sunulması ya da bu atıkların geri kazanılabilir kısımlarının ayrıştırılarak geri dönüşüme kazandırılması gayesiyle bir tesis kurulması amaçlandı.