Eskipazar ilçe merkezinin 3 kilometre batısında bulunan Viranşehir, tarihi Paphlagonia Hadrianoupolis'in kalıntılarıyla dikkat çeken bir mevki oldu. Bu mevki, zemin mozaikleriyle hem yapım hem de süsleme teknikleri açısından zengin örnekler barındıran mimarisiyle ziyaretçilerine adeta görsel bir şölen sunuyor. Karadeniz’in Zeugması’na “Ören Yeri” Statüsü Geç Antik Çağ'a tarihlenen kiliseler, hamam, vaftizhane, iç kale ve latrina gibi yapıların kazı çalışmaları devam ediyor.  Kazılarda, 4.-6. yüzyıl Bizans mozaik sanatı karakterini yansıtan ve zemin mozaiğinde geometrik, bitkisel ve figüratif süslemeler bulundu. Ayrıca, bani bilgisi içeren yazıt ortaya çıkarıldı. Restoratör ve konservatörler eşliğinde sağlamlaştırma çalışması yapılan mozaikler, uygun teknikler doğrultusunda koruma altına alındı. Hadrianoupolis karşılama merkezinin açılmasına artık sayılı gün kaldı. Konuyla ilgili olarak görüşlerini aldığımız Uzman Arkeolog Sinan Ekinci, şunları söyledi: “Paphlagonia sınırlarındaki Hadrianoupolis Antik Kentinde, 2003-2020 yılları arasında, Geç Antik Çağ’a tarihlenen altı yapıda kazı çalışması yapılmış ve bu çalışmalarda dönemin süsleme karakterini yansıtan zemin mozaiklerine rastlanılmıştır. Kazısı hâlen devam eden, iç kale, latrina, hamam ve vaftizhane gibi yapılarda dönemin gerek plan şeması gerekse zemin mozaikleri ilgi çekmektedir. Aynı zamanda demir mask, zırh, ok ucunun bulunması savunma amaçlı bir yapı örneği sunmaktadır. Dört Nehir Kilisesi, 15 x 23,5 metre ebatlarındaki yapıya adını veren dört önemli mozaik bulunmuştur. Kadın, erkek, hayvan ve meyve figürlerinin yer aldığı mozaiklerin önemli bir özelliği üzerlerinde Hıristiyan inancına göre cennetteki dört nehir “Phison”, “Geon”, “Euphrates” (Fırat) ve “Tigris” (Dicle)’in personifikasyonun (kişileştirilmesinin) ve adlarının yer almasıdır. Bu tür bir kompozisyona Anadolu’da henüz rastlanılmamıştır. Kilise tabanındaki mozaikli alan içinde yine bir de adak yazıtı bulunmaktadır. Bu yazıtta “Sadık saray muhafızı Himerios ile pek onurlu ve değerli Valentina'nın adağıdır” ibaresi geçmektedir. Himerios adı üstüne yapılan çalışma sonucunda bu ismin bir “Skholarios”, yani bir İmparatorluk muhafızı olduğunu ve bu ismin filolojik ve prosografik olarak yalnızca 6'ncı yüzyılda görüldüğü fark edilmiştir. Ayrıca Himerios ile Valentina evli olduğu düşünülmektedir. Yalnız bu mozaik yazıtında bir verbum (kelime) yoktur, bu da yazıtın devamının bir yerlerde olabileceğini düşündürmektedir. Mozaikler, hava koşullarından etkilenmemeleri için geçici olarak özel bir örtüyle kapatılmıştır. Kilisede yapılan ayrıntılı incelemelerde fark edilen diğer bir husus, atrium duvarının en alt taş sırasındaki taşlardan ikisinin dış yüzünde en az 10 satırlık Yunanca yazıtın varlığıdır. Bu yazıt "damnatia memorae" şeklinde kazınmış olsa da yazılar halen seçilebilmektedir. Ayrıca kilise giriş kapısında tabana gömülü tabula ansata şeklinde bir yazıtta ‘Burada anısı azizler arasında yer alan Iordannes yatıyor’ ibaresi bulunan mermer bir yazıt mevcuttur. Vaftizhane yapısında merkezinde haç planlı mermerden yapılan vaftiz havuzu ile çevresinde mozaikler yer almaktadır. İç kale içinde kare planlı yapının önceleri latrina olarak sonraları savunma amaçlı bu yapıya ekler yapılmıştır. Chora Klisesi, Dört Nehir Kilisesi, Kuzeybatı Nekropol Kilisesi, iki hamam, bir iç kale, bir geç roma konutu ve nekropol dediğimiz mezarlığı kazılarla ortaya çıkardık. ” ZİYARETÇİ SAYISINDA ARTIŞ Uzman Arkeolog Ekinci: “Eskipazar Hadrianoupolis Antik Kentinin ören yeri statüsünün kazandırılmasıyla tüm buluntular, Karabük’te açılacak müzede sergilenebilecektir. Şu an Kastamonu Müzesi’nde sergilenen demir mask ve diğer eserler ilimize getirilebilecektir. Karabük’te müze açılır açılmaz hepsi orada sergilenecek. Buraya bir karşılama merkezi yapılacak. Bu merkez ile hem ziyaretçilerin bilgilendirilmesi hem de ören yerimizin belleğini içeren arkeolojik salonlar yer alması önem taşıyacak. Büyük bir alanda birbirinden özel yapıları gün ışığına çıkarıyoruz. Bu yıl, yaklaşık 50 kişiye yakın bir kazı ekibiydik, şimdi 20’ye kadar sayımız azaldı. Okullar başlarken sayımız daha da azalacak. Bu ekipte, içerisinde gönüllülerinde olduğu restoratör, sanat tarihçisi ve arkeolog öğrencileriyle birlikte büyük bir takım ruhu ile özverili bir şekilde kazı alanındayız. Aşırı sıcaklara rağmen kazılarımızı hiç aksatmıyoruz. Karşılama merkezi tamamlanırsa burada daha büyük turları da ağırlayabiliriz. Daha fazla ziyaretçi sayısına ulaşabiliriz.” dedi. Hadrianoupolis Antik Kenti'nin kazı çalışmaları 2021 yılından itibaren Karabük Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji bölümünden Doç. Dr. Ersin Çelikbaş başkanlığında yürütülmekte olup Türk Tarih Kurumu tarafından da desteklendiği bildirildi. (Esra Oğuzkağan Özkan) https://youtu.be/qzZuiQ5IjRQ