Trabzon’un Maçka ilçesine bağlı Coşandere Mahallesi’nde yaşayan Şahin ailesi, yıllar evvel aile içinde başlayan "kılıbık" tartışmasını eğlenceli ve toplumsal bir kıssaya dönüştürdü. Halk ortasında "Kılıbıklar Mahallesi" olarak bilinen yerleşimde, meskenlerin duvarlarına çizilen karikatürler, her köşede görülen "Kılıbıklar Mahallesi" yazıları ve üzerinde "Bu çeşmeden su içenin kılıbık olması muhtemeldir" yazılı çeşme, mahalleye mizahi bir kimlik kazandırdı. Son günlerde ağır ilgi gören mahalleye gelen ziyaretçilere ‘Kılıbık’ sertifikası da verilirken, ziyaretçiler çeşmenin önünde durup yazıyı okuyarak fotoğraf çektiriyor ve mahalleye olan ilgiyi artırıyor.
Trabzon’un Maçka ilçesine bağlı Coşandere mahallesinde yaşayan Şahin ailesi, aile içindeki tartışmalardan doğan "kılıbık" telaffuzunu vakitle toplumsal bir bildiriye dönüştürdü. Ailenin 5 erkek çocuğu Batı vilayetlerinden evlenince, gelinlerin Trabzon’a geldiklerinde bağ ve bahçe işlerinde çalışmaması babaları tarafından reaksiyonla karşılandı. Baba Halil İbrahim Şahin, çocuklarını "kılıbık" olarak nitelendirirken, anne Emine Şahin ise eşine karşı çıkarak çocuklarının yanında durdu. "Kadına bedel verilmeli" diyerek gelinlerine ve oğullarına sahip çıkan anne, bu sürecin başlangıç noktası oldu. Başlangıçta olumsuz bir yakıştırma olan "kılıbık" sözü, aile tarafından sahiplenilerek "eşine hürmet gösteren, bayanı üzmekten çekinen erkek" anlayışının sembolü haline getirildi. Bu niyetle 5 kardeş, mahallenin ismini "Kılıbıklar" olarak değiştirdi. Birinci periyotlarda yörede büyük reaksiyonlarla karşılanan teşebbüs nedeniyle mahalle tabelaları kurşunlandı, aile dışlandı. Lakin vakitle bu isim benimsendi, hatta birinci başta karşı çıkanlar bile eşlerine ‘Kılıbıklar Mahallesi’nden alınan sertifikaları ikram etmeye başladı.
"Bu çeşmeden su içenin kılıbık olması muhtemeldir"
Sosyal medyada yürütülen mizahi içerikler ve projeler sayesinde mahalleye ilgi giderek arttı. Coşandere resmiyette birebir ismini taşımaya devam etse de halk ortasında artık "Kılıbıklar Mahallesi" olarak bilinmeye başladı. Bilhassa gençlerin dikkatini çeken bu farklı yaklaşım, Karadeniz’de bayanın pahasına dair güçlü bir bildiri verirken, ziyaretçilere gülümseten anıların yanı sıra gelen ziyaretçilere ‘kılıbıklar sertifikası’ veriliyor. Kılıbıklık onaylı sertifikada, "Hani bilirsiniz sertifika alanlar için yeni ve etkileyici cümleler kurarlar süslü sözlere taklalar arttırırlar, işte bizde bunlar yok. Ne yazıyorsak inandığımız için. Buralıyız. Trabzon’luyuz. Bu mahalleye ve bayanlarımıza gönlümüzü vermişiz. Bahçelerimiz var. Patates ekeriz, mısır toplarız. Lahana ve hamsiyi başka severiz. Tabiata ve beşere hürmet duyarız. Daima deriz. Âlâ insan olacaksın arkadaş. Elinden gelenin en düzgünü. Bir damla katkı sunacaksın insanlığın hoşluğuna. Hepsi bu. Yapmaya çalıştığımız da hepsi topu bu. Bu mahallenin havasını soluyan, suyunu içen ve hoşluklarına şahit olan arkadaşımızı da hayat uzunluğu memnunluk garantisi altına aldığımızı belirtmek isteriz" tabirlerine yer verilirken, mahalleye gelenlerin en çok ilgisini ise üzerinde "Bu çeşmeden su içenin kılıbık olması muhtemeldir" yazılı çeşme çekiyor. Ziyaretçiler burada durup yazıyı okuyarak, fotoğraf çektiriyor. Konutların duvarlarına çizilen karikatürler ve her köşede görülen "Kılıbıklar Mahallesi" yazısı, mahalleye eğlenceli bir kimlik kazandırıyor.
"Yıllarca eşimle çocuklarıma ‘kılıbık’ dediği için arbede ettik"
Kılıbıklar mahallesinin kıssasını anlatan Emine Şahin (72), "5 çocuğum Trabzon’da doğdular. Tabi Batı’lı kızlarla evlenince ortalarında kültür değişikliği oldu. Her gelişlerinde bizim yaşayamadığımız şeyleri gelinlerde görünce babaları reaksiyon gösterdi. Bende bu reaksiyona takviye değil köstek oldum. Bayan kıymet görmeli diyerek eşime reaksiyon gösterdim. Bayan paha görüyorsa kocası neden kılıbık oluyor dedim. Bayan her şeyi hak ediyor. Bende reaksiyon gösterince senin 5 çocuğunda kılıbık, bir adedinde taş fırın erkekliği yok dedi. Olması gerekeni yapıyorlar dedim. Bu nedenle yıllarca eşimle hengame ettik. Çocuklarıma dayanak verdim, daima gerilerinde oldum. Bu biçimde buranın mazisi başladı. Gelenler bayana kıymet konusunda olduğunu anlayınca keyifli oluyorlar. Buranın suyundan, basılan sertifikadan alıp konutun bir köşesine koyuyorlar. Bu benim hoşuma gidiyor. Mahalleye gençlerden çok ilgi var. 72 yaşındayım paha ve taktir bekliyorum ancak bizim erkeklerimiz yüz verirsem şımarır diye onu dışarı atmazlar. Önünü alamam kanısıyla söylemezler" dedi.
"Babam bize lakap taktı, hoş sonuçlar oldu"
Kılıbıklar mahallesinin mimarlarından Tuna Şahin, "Burada doğup büyüdük. 5 erkek kardeşiz. Burada okuduktan sonra üniversitesi için öbür vilayetlere gittik. Evliliklerimiz orada tanıştığımız şahıslarla oldu. Eşlerimizin Batılı olmasından kaynaklı babam bize bir lakap taktı. Çocuklarım eşleri bağda, bahçede çalışamıyor, buraya adapte olamıyorlar derken babamın gözüne batıyor. Bize de kılıbık lakabını takıyor. Kılıbık denilen olay aslında eşine merhamet eden, eşini üzmekten korkana diye bir mana vererek hem yöreye örnek olalım, bir sevgi lisanı oluşturalım diye bu türlü bir isim koyduk. Hem de turizm işletmelerimiz var. Onları da ön plana çıkarmak için proje yürütüyoruz. Birinci balarda bir zorluğu vardı. Yöre kabul etmedi. Erkeği aşağılayıcı üzere bir şey gördü. Hoş sonuçlar oldu. Gayemize ulaştık. Umarım bütün Karadeniz’de yöresel olarak bayan zorluğuna dikkat çeker" formunda konuştu.
"Tabelaları kurşunladılar, söktüler; kuzenlerimi mescide ve minibüse almadılar"
Kılıbıklar mahallesinin birinci vakitlerinde tabelaların kurşunlandığını lisana getiren Şahin, "İlk başta önemli reaksiyonlar oldu. Buna çok farklı manalar yüklediler. Hatta tabelaları kurşunladılar, söktüler. Kuzenlerimi mescide ve minibüse almadılar. Daha sonra bunun merhamet projesi olduğunu görünce de hakikaten çok olumlu hale döndü. Burada artık gülümseten bir hava oluştu. Espri olsun diye gelenlere dünyanın her tarafında geçerli bir sertifika veriyoruz. Toplumsal medyada eğitimlerimiz devam ediyor. İlgi çok âlâ. Mahalle türbeye döndü diyebilirim. Bayanlar gelip buradan su dolduruyorlar. Karadeniz bayanı için çok dikkat çekiyor. Birtakım bayanlar gelip su alıyorlar, birtakım erkekler ise bizi değiştirir diye mahalleden içeri girmiyorlar. Bu türlü esprili anılar oluyor" diye konuştu.
"Resmiyette kılıbıklar değil fakat beşerler buraya o denli biliyor"
Yöre sakinlerinden Erdinç Şahin ise, mahalleye son aylarda ağır ilginin olduğunu kaydederek, "Eski kuşak bayanlara makûs davranmış tahminen herkes o denli davrandığı için bu olağan karşılanmış. Bu vakit ki kuşak yani biz bunun olması gereken olmadığını kılıbık olmanın erkeği basitleştirmediğini bayana olması gereken bedelin verilmesi gerektiğini düşüneniz. Bayan yoksa mesken yok. Bayan yoksa aile yok. O yüzden kılıbıklar mahallesini ağabeyim uç noktaya taşıdı. Birinci vakitler çok reaksiyon çekti. Kılıbık söylemi ve aksiyonu güya aşağılama üzere haydi sizin mahalleniz bunu neden yola koyuyorsunuz üzere kurşunlayanlar oldu. Lakin toplum buna alıştı. Hatta sertifikayı da o birinci kurşunlayanlar ya da buna birinci karşı çıkanlar eşlerine vermeye başladı. Burada hedef erkeği aşağılamak değil. Karadeniz’de bayanın yıllarca ezilmişliğinin pahasının geri iadesi olarak görüyorum. Son 1 yıldır daha uygun yansılar alıyoruz. Ağır bir ilgi var. Burayı daha toplumsal hale getirmeye çalışıyoruz. Artık birçok kişi buraya Coşandere mahallesi olarak değil kılıbıklar mahallesi olarak biliyor. Resmiyette kılıbıklar değil fakat beşerler buraya o denli biliyor. Bunun temelini ağabeyim attı. Bizde birinci başta karşı çıktık. Şuan bizde kabullendik. Hepimiz kılığımız diyoruz" sözlerini kullandı.
"Bu evrede bu türlü bir yerin olması çok anlamlı"
Kılıbıklar mahallesini ziyaret eden Sümeyye Barak (23) ise "Kılıbıklar mahallesine tabelayı görerek geldim. Hakikaten burada bayanlara çok paha veriyorlar. Çok âlâ karşılandık. Çok manalı bir kıssası var. Bu bölümde bu türlü bir yerin olması çok anlamlı" dedi.