ZONGULDAK (İHA) – Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi’nde dünya bilimine büyük katkı sağlayacak yerli ve ulusal bir yazılım geliştirildi. Dünyadaki yer hareketlerinin basitçe takip edilebileceği yazılımla zelzele ve heyelan riskleri öngörülebilecek, afet riskleri azaltılabilecek.
Bülent Ecevit Üniversitesi (BEUN) Mühendislik Fakültesi Öğretim Üyesi ve Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Hakan Kutoğlu liderliğindeki grup, radar uydu manzaralarını işleyerek yer hareketlerini otomatik olarak tespit eden ve zelzele ile heyelan risklerini tahlil eden çığır açıcı bir yazılım geliştirdi.
Rektör Prof. Dr. İsmail Hakkı Özölçer’in takviyesiyle hayata geçirilen bilimsel araştırma projesi, yer bilimcilerin afet risklerini belirleme ve ziyan azaltma çalışmalarına büyük katkı sağlayacak. Yazılım, bugünden itibaren Türkiye’deki tüm yer bilimcilerin kullanımına açılacak.

Otomatik tahlille afet riski azalacak
BEUN Rektör Yardımcısı ve Mühendislik Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Kutoğlu, jeolojik afetlerin insan hayatını ve yerleşim ünitelerini tehdit eden en büyük tehlikelerden olduğunu vurgulayarak, bu afetlerin erken tespiti ve ziyan azaltma çalışmalarının ehemmiyetine dikkat çekti. Kutoğlu, geliştirilen yazılımın bu alandaki zorlukları aştığını belirterek şunları kaydetti:
"Depremler, heyelanlar üzere olaylar gerek insan hayatını gerekse yerleşim ünitelerini tehdit eden en büyük jeolojik afetler. Bu jeolojik afetlerin ortaya çıkartılması, erken ihtar yapılabilmesi, ziyan azaltma çalışmalarının yapılması, etkin hayatlarının belirlenmesi, etkin hareketlerin belirlenmesi üzere çalışmalar günümüzün en ileri teknolojisi radar uyduları ile gerçekleştirilebilmektedir. Lakin maalesef bu radar uydularının işlenmesi o kadar kolay bir çalışma değil. Bu gerek ülkemizde gerekse dünyada az sayıdaki bilim insanı tarafından gerçekleştirilebiliyor. Bunların proseslenmesi son derece zahmetli bir iş ve art planda çok sayıda programın koşturulması ve kıymetlendirilmesi gerekiyor. Rektörümüz Prof. Dr. İsmail Hakkı Özölçer’in dayanağıyla birlikte bilimsel araştırma projelerinden aldığımız maddi dayanakla biz bu süreçleri son derece kolaylaştıran, otomatize eden bir yazılım gerçekleştirdik."

16 başka yazılım tek çatıda birleştirildi
Geliştirilen yazılımın teknik ayrıntılarına da değinen Prof. Dr. Hakan Kutoğlu, sistemin 2014 yılından bu yana çekilen radar uydu imajlarını tahlil edebildiğini söz etti. Kutoğlu, yazılımın kullanım kolaylığını şu sözlerle anlattı:
"Bu yazılım sayesinde 2014 yılından itibaren günümüze kadar radar uydu manzaralarını alarak art planda 16 tane farklı yazılımı birleştirip otomatik bir formda manzaraları pahalandıran bir yazılım ortaya çıktı. Bu yazılım şu anda bizim üniversitemizin sunucuları üzerinden çalışıyor ve internet üzerinden erişip bunu rastgele bir kişinin 5-10 dakikalık bir eğitimle bu çalışmayı gerçekleştirmesi mümkün. Burada gerçekleştirilen uygulama ile hangi bölgede çalışmak istiyorsanız ki bu bölge artık Türkiye ile de sonlu değil. Faal jeolojisi bulunan dünya üzerindeki tüm bölgeleri Amerika’dan Avrupa’ya, Afrika kıtasına kadar tüm bölgeleri başka bilimcilerimizin çalışması mümkün hale getirdik. Burada çalışacağınız bölgeyi geometrik olarak seçiyorsunuz. Ondan sonra hangi tarihler ortasında imaj işlemek istiyorsanız o tarihleri yazıyorsunuz ve bir butona bastığınız vakit yazılım çalışmaya başlıyor. Bu seçtiğiniz bölgenin büyüklüğüne ve vakit aralığına bağlı olarak art planda imajları uzay ajanslarından indiriyor ki bu imgelerin büyüklüğü GB boyutunda. Bunları indirdikten sonra da yeniden geride otomatik olarak adım adım 16 tane farklı program çalışıyor ve en sonunda seçtiğimiz bölgedeki yer hareketlerinin vakit serisi olarak gösterilmesi mümkün oluyor."

"Bu çalışmadan binlerce yayın çıkabilir"
Yazılımın yer bilimcilere sağlayacağı yararları da sıralayan Prof. Dr. Kutoğlu, afet risklerinin tespitinde ve ziyan azaltma çalışmalarında değerli rol oynayacağını lisana getirdi:
"Bu sayede ne olabilir ne elde ederiz? Yer hareketi olan yerleri rahatlıkla tespit edebiliyoruz. Harita üzerinde tıkladığımızda rastgele bir bölgedeki seçtiğimiz vakit aralığındaki hareketleri vakitle değişen boyutta tespit edebiliyoruz. Böylelikle yer bilimciler etkin aksiyonları tespit etme, fay çizgilerini tespit etme, hangi faylar meyyit, hangi faylar faal bunları belirleme, fayların uzunluğunu, bu uzunluğa bağlı olarak ortaya oku çıkartabilecekleri zelzelenin büyüklüğü üzere parametreleri çözmemiz mümkün. Böylelikle de ziyan azaltma çalışmalarını yürütmek mümkün hale geliyor. Biz bu yazılımı kendimiz için değil, bütün ülkemizdeki yerbilimciler için gerçekleştirdik. Yalnızca kendimiz kullanmaya kalkarsak, buradaki her bir ayrıntıyı çalışmak, buradan sayısız yayın çıkabilir, binlerce yayın çıkabilir. Bizim ömrümüz bu kadar yayını yapmaya kâfi değil. Bugünden itibaren rektörümüzün de talimatıyla biz bu uygulamayı ülkemizdeki ilgi duyan tüm yer bilimcilerin kullanımına açacağız. Program dediğimiz üzere bizim sunucularımız üzerinde kurulu durumda."

"Türkiye’nin öncü üniversitelerinden biri olduk"
Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. İsmail Hakkı Özölçer ise projenin kıymetine vurgu yaparak, üniversitenin bu alanda Türkiye’nin öncü kurumlarından biri haline geldiğini tabir etti. Rektör Özölçer, geliştirilen yazılımın Türkiye ve millet için iyi olmasını diledi:
"Şu anda rektör yardımcımız Prof. Dr. Hakan Kutoğlu hocamızın geliştirmiş olduğu radar uydularından yer hareketlerinin izlenmesi programıyla ilgili buradayız. Bu programla Hakan Kutoğlu ve grubu pek çok programın radar uydularından gelen imgelerin pek çok programla işlenmesi zorluğunu aşarak tek bir programa indirilmesi ve herkes tarafından uzman olmayan şahıslar tarafından bile kullanılabilmesine imkan sağlayan bir program geliştirdiler. Biz de bu programa inancımız tam olduğu için BAP tarafından bütün masraflarını karşılayarak programın hazırlanıp üniversitemiz ve daha sonra da Türkiye’nin hizmetine kullanabilmesi için gerekli takviyesi verdik. Bu yer hareketlerinin izlenmesi konusunda yapılan programla Türkiye’de en öndeki üniversitelerden biri olduğumuzu artık söyleyebiliriz. Bu programla sarsıntı, fay çizgileri ve heyelanlar takip edilebilecek. Tahminen heyelanlar daha evvelden kestirim edilebilecek ve sarsıntılarla, fay sınırlarla ilgili detaylı çalışmalar daha rahat yapılabilecek vakitten tasarruf ve pek çok ekstra işten tasarruf edilmesini sağlayan bir program. Pek çok şeyde uzman olmadığınız vakit bu pek çok programı çalıştırıp manzarayı işlemek ve elde etmek, sonuçları elde etmek o kadar güç. İnsanların bu uzmanlık alanlarını ortadan çıkarıp daha kolaya indirgeyen, daha kolaylaştıran ve kullanılır hale getirilen bir program. Ülkemize ve milletimize iyi olsun. Şu anda bizim sunucularımız üzerinde çalışan program. Daha sonra farklı alternatiflerle de sunulabilir. Bizim sunucularımıza girip çalışmak isteyen tüm bilim adamları yahut diğer kıyı bireyler bunu kullanabilecek. Radar uydularının imajlarını işleyip dünyanın rastgele bir yerindeki yer hareketlerini tespit edebilecekler. Bu da hepimiz için bir yarar sağlıyor. Teşekkür ediyoruz."

Afet riski taşıyan bölgelerin tespitinde hayati değeri var
Proje kapsamında, Sentinel-1 radar uydu manzaralarından elde edilen dataların tahlil edilmesini sağlayan bir tahlil aracı geliştirildi. Projenin temel amacı, sarsıntı, heyelan ve yer hareketleri üzere doğal afetlerin takibini kolaylaştırmak ve muhakkak alanlarda yer yüzeyindeki tüm değişimleri tahlil etmek olarak belirlendi.
Gerçekleştirilen bu proje sayesinde, afet riski taşıyan bölgelerde erken teşhis ve müdahale imkanları artarken, kaçak yapılaşma ve yer yüzünde meydana gelen yer değiştirmelerin tespit edilebilmesi de sağlanıyor. Geliştirilen yazılımın, Türkiye’nin afetlere karşı direncini artırması ve yer bilimleri alanındaki araştırmalara değerli katkılar sunması bekleniyor.