Sistemsiz ve agresif satış davranışları, kentli müşterileri semt pazarlarından uzaklaştırıyor ve alışverişlerini büyük marketlere kaydırıyor. Uzmanlar bu durumun, lokal ekonomiyi zayıflatırken, çıkarın kent dışına akmasına yol açtığını söyledi.
Semt pazarlarının kent iktisadı, kırsal kalkınma ve toplumsal istikrar açısından taşıdığı ehemmiyet giderek artıyor. Lakin son yıllarda süratle çoğalan ulusal ve milletlerarası market zincirleri, mahallî pazarların varlığını tehdit eder hale geldi. Pazar yerlerindeki düzensizlik ve altyapı eksikliklerinin yanı sıra kimi pazarcıların davranışları da alışverişi olumsuz etkiliyor. Tezgâhların rastgele yerleştirilmesi, yüksek sesle satış yapmak ya da rahatsız edici tutumlar sergilemek, kentli müşterilerin pazarlara ilgisini azaltıyor. Bu durum, hem tüketicilerin pazarlardan uzaklaşmasına hem de üreticilerin satışlarını düşürmesine yol açıyor. Uzmanlar, pazarcıların da bilinçlendirilmesi ve pazar yerlerinin tertipli, inançlı ve rahat alışveriş imkânı sunacak halde planlanmasının koşul olduğunu vurguluyor.
"Para kent dışına çıkıyor, mahallî iktisat zayıflıyor"
Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Eğitim Fakültesi Coğrafya Eğitimi Anabilim Kolu Lideri Prof. Dr. Cevdet Yılmaz, semt pazarları ile ilgili çalışmasında, pazar yerlerinde düzensizliğe ve genel duruma değindi. Cevdet Yılmaz, "Pazar yerlerindeki düzensizlik ve kimi pazarcıların müşterilere itici gelen tavırları, kentli müşterilerin semt pazarlarına ilgisini azaltıyor. Bu durum yalnızca tüketiciyi etkilemekle kalmıyor, üreticilerin satışlarını da düşürüyor ve birçok alıcıyı büyük marketlere yönlendiriyor. Ne yazık ki, alışverişin marketlere kaymasıyla birlikte para kent dışına akıyor ve lokal iktisadın istikrarı bozuluyor. Bu nedenle pazarcıların bilinçlendirilmesi, pazar alanlarının düzenlenmesi ve daha inançlı, rahat bir alışveriş ortamı sağlanması zorunludur" dedi.
"Kötü hava kaidelerinde da alışverişe imkân tanıyan yerler olmalı"
Prof. Dr. Yılmaz, mevcut pazaryerlerinin rehabilite edilerek çağdaş standartlara uygun hale getirilmesi gerektiğini vurguladı. "Semt pazarları birkaç mahalleye hizmet edecek biçimde merkezi pozisyonlarda, yaya ulaşımına uygun, otoparkı olan ve makus hava koşullarında da alışverişe imkân tanıyan yerler olmalı" diyen Yılmaz, pazar yerlerinin yalnızca ticaret değil, birebir vakitte toplumsal ömür alanı olarak da kıymetlendirilmesi gerektiğini tabir etti. Yılmaz, pazarlarda paklık, güvenlik ve ulaşım hususlarının ehemmiyetine dikkat çekerek, "Yaşlılar, engelliler ve çocuklu aileler için uygun yer hazırlanmalı; pazar yerleri sabit ya da seyyar tuvalet, ibadet alanı, pak su ve dinlenme yerleri üzere donanımlara sahip olmalıdır" diye konuştu.
"Marketlerin monopolleşmesi kent iktisadını zayıflatıyor"
Prof. Dr. Cevdet Yılmaz, son yıllarda yerli ve yabancı sermayeli ulusal market zincirlerinin perakende ticarette süratle büyüdüğünü belirterek, bunun semt pazarları üzerinde önemli bir baskı oluşturduğunu söyledi. Yılmaz, "Ulusal market zincirleri kontratlı tarım yoluyla üreticiden direkt eser alarak, bir manada pazarların işlevini üstlenmiş durumda. Bu durum rekabeti zayıflatıyor, lokal üreticinin gelirini düşürüyor. En kıymetlisi, kentte kazanılan para artık kentte kalmıyor; market zincirleri aracılığıyla dışarıya gidiyor. Pazarların zayıflaması, köylünün üretimden kopmasına, kentteki vasıfsız iş gücünün işsiz kalmasına yol açabilir. Halbuki pazarlar, hem üretici hem tüketici için istikrar ögesi, hem de düşük gelirli vatandaşlarımız için bir ömür desteğidir" biçiminde konuştu.
"Semt pazarları stratejik kıymete sahiptir"
Yılmaz, semt pazarlarının mahallî ekonomiyi canlı tuttuğunu, kentin etrafındaki tarım alanlarında yetiştirilen eserlerin kent halkına direkt satılmasını sağladığını belirtti. Yılmaz, "Üretici–pazar–müşteri üçgeninde para kent içinde kalıyor. Bu yapı bozulduğunda, kent iktisadı güç kaybediyor. Bu nedenle semt pazarları yalnızca ticari değil, stratejik bir kıymettir. Samsun, bu alanda dışa bağımlı olmamalı ve kendi potansiyelini korumalıdır" sözlerini kullandı.
"Pazaryerleri insan odaklı planlanmalı"
Prof. Dr. Yılmaz, pazar yerlerinin hem pazarcıların hem de vatandaşların gereksinimlerine uygun formda yine düzenlenmesi gerektiğini belirterek, "Semt pazarları topluma hizmet için vardır. Lakin mevcut düzensizlik, denetimsizlik ve altyapı eksiklikleri nedeniyle pazarlar hem vatandaş hem de esnaf için zorlayıcı hale gelmiştir. Pazarlar pak, sistemli, inançlı ve erişilebilir olmalı; kent halkının ilgisini çekecek nitelikte planlanmalıdır" açıklamasında bulundu.
"Büyük bir eziyete dönüşüyor"
Cevdet Yılmaz şunları söyledi:
"İyi planlanmadığı ve yer seçimine dikkat edilmediği takdirde semt pazarlarının kuruldukları cadde ve sokaklar, maalesef etrafta yaşayan vatandaşların en temel haklarını ihlal etmektedir. Pazar kurulduğu günlerde dar sokaklarda araçların geçişi engelleniyor, cankurtaran ve itfaiyenin erişimi zorlaşıyor. Çadır ve brandaların konutların önüne gerilmesi, alt katlarda oturanlar için önemli problemler oluşturuyor. Bu durum düğün, cenaze yahut öbür değerli aktifliklerin ertelenmesine neden olurken, erken saatlerden akşam geç saatlere kadar devam eden gürültü ve telaş, bilhassa hastası ve küçük çocuğu olan aileler için büyük bir eziyete dönüşüyor. Semt pazarları, planlanırken yalnızca ekonomik değil, toplumsal hayat üzerindeki tesirleri de göz önünde bulundurulmalıdır."
Pazarcıların tutumları marketlere yönlendiriyor, para şehir dışına çıkıyor
‹
›